ابن حوقلبغدادی ~ ibn huqel bəğdadi

[اؤزل آد]عرب سیّاحی- اوْلاراق ه 367 ده صورهالارض و المسالک والممالک کتابلارینی (عربجه) یازمیشدیر؛ گئچمیش یوزیلده فارسچیلار ابن حوقل کیتابینا دایاناراق راسیستی عمللرینی سوردورمه یه چالیشیبلار بو اوزدن بو حاقدا آچیقلاماق لازیم گؤرونور: معمولا پهلوی دؤنمینده تربیت اولونموش مورّخلر، یالان بیر سؤزو تکرار ائدهرک آذربایجانلیلارین فارس اولمالارینی یازارلار، مثلا جعفرشعار، ابن حوقل‘دن ترجمه ائتدیگی کتابین 96 جی صفحهسینده یازیر: آذربایجان و ارمنیه خالقینین چوخونون دیلی فارسجادیر(زبان مردمآذربایجان و بیشتر ارمنی فارسی است)، ابنحوقل عربسیّاحی اولاراق کتابینی هجری 367 (م 978 ) ایلینده یازیبدیر، بوُ سؤزلری اوخویاندا انسان بئله فیکیرلهشیرکی اگر بوُ سؤزو مثلا شاهنامهده اوخوسایدی بونا اینانمازدی بوسببلهکی بو کتابی یازان اوُزاق بیر بؤلگهده یاشاییب و آذربایجانلا بیر علاقهسی یوخدور، عین حالدا اینانجلاریندا اؤزو منسوب اولدوغو ملتین حاقلارینی دفاع ائتمکدن اؤتهیه گئچیب و او بیری ملّتلره آشاغیلاییجی سؤزلرله توخونوبدور، و انسان بئله سؤزو ابنمقفع ویا صبّاحدان ائشیتسهایدی یئنهده بئله دوشونردی، آمما بیرعربسیّاحی،اسلامی بیر دوشونجهیه صاحب اولاراق یالنیز گؤردوکلرینی یازیبدیر، نییه آذربایجان حاققیندا یالان بیر سؤز یازسین، البتده اگر فقط ترجمه بؤلومونده بو مطلب اولسایدی مسئله یئنهده آیری جور تفسیر اوْلونابیلیردی آمما جناب شعار کتابین اولینده اؤزوندن بیر مقدمه آرتیراراق کتابین اهمیتیندن یازیب و صفحه 9 دا یازیرکی بو کتابین اصلی اهمیتی اودورکی آذربایجانلیلارین دیلینین فارس اولماسینی بیلدیریر، انسان بورادا ظاهرا مطمئن اولورکی بو جناب کتابی ترجمه ائدرکن بؤیوک بیر کشفه و اکتشافا اَل تاپیبدیر، البتده بو ترجمه ایلک دفعهلر پهلوی دؤنمینین اوّللرینده، عینا کسروی طرفیندنارائه اولاراق، سون واختلارا قدر بوتون پهلوی عالملری و کاشفلری تکرار ائدیبلر، بعضاده بوجور یالان ترجمهلرین عاقبتینه فیکیرلهشهرک چالیشدیلار موضوعیا چیخیش یولو اوچون اوُیدورما دیل دوزلدهرک آدینیدا اسکی پهلوی آذری لهجهسی قویسونلار. بو ترجمهیه آیدینلیق نین مقاله « جناب دکتر فرهاد قابوسی » گتیرمک اوچون قیسا بیر بؤلوم آذربایجانین قدیم دیلی » سیندن گتیریرم، بو مقاله حاققیندا(ملاحظاتی در زبان قدیم آذربایجان) آدیندادیر، مقال هنین 9جو صفحه سینده عینا بئله یازیبدیر: ابنحوقل‘ین یازدیغی و اونون کتابینین آلت یازیسیندا بئیله « المسالک و الممالک » ترجمهسیکی یازیلیبدیر (دقت اولونمالیدیرکی بو سؤز کتابین خارجینده و آلت و اما لسان اهل آذربایجان و اکثر اهل » :( یازی شکلینده وئریلیبدیر ارمنیه فالفارسیه تجمعهم (تجمعه) والعربیه بینهم مستعمله و قلمن بها ممن یتکلم بالفارسیه لا یفهم بالعربیه و یفصح بها من التجار و ارباب بو مطلب عینا عرب دیل بیلم آداملارینین تأییدینه « .--- الضیاع و اما آذربایجان و ارمنیه اهالی سنین » : یئتیریبدیر و معناسی بئلهدیر اکثرینین(منظور تاجیرلر) تجمعه (باغلانتی) دیلی فارسجادیر و عربجهده اونلارین آراسیندا مستعملدیر و اونلارین آرالاریندا آزتاپیلارکی فارسجا دانیشالار ولی عربجهنی بیلمهیهلر ولی عربجهده و جناب دکتر قابوسی بئله » بعضی تاجرلر و مولکهدارلار فصیحدیلر گرک بیلککی یوخاریدا یازیلان تجمعهم (تجمعه) » : ادامه وئریرکی سؤزونون معناسی اونلارین جمع اولماسی و بیرلیکده اولمالاری معناسیندادیر، بو آنلامدادیرکی، وقتی آذربایجانلی و ارمنی تاجیر و مالیکلری بیر یئره گلیرلر بیربیرلرینین دیلینی بیلمهیهرک اکثراّ فارسجا و عربجه دانیشیرلار، و بو جمله او ملّتلرین هر بیری اؤز آرالاریندادا بو دیللرده دانیشماغینا دلالت ائتمیر و بیر ملتین ایچینده بیر نئچه دؤولت آدامی ویا تجارتله اوُغراشان آدامین اؤزگه بیر دیلی بیلمهسی او ملتین هامی سینین اودیللره منسوب اولدوغونو نشان البتده نئچه اؤلکهنین بؤیوک ایش آداملارینین اورتاق بیر .« وئرمز دیل اؤیرنمهسی طبیعی بیر شئیدیر و خصوصی ایله اسلامدان اؤنجه بؤلگهنین بیر مدت ساسانیلرین قیْریجی استیلاسیندا اولماسی بو نتیجهنی دوغورموشدو، و بو جمله ده اکثر سؤزو نشان وئریرکی حتی تاجرلر و مالکلرده هامیسی فارسجا و عربجهنی بیلمیرلر، و یئنهده بیلیریککی ساسانیلرین اقتداری داغیلاندان سونرا آذربایجان تورکجهسی تدریجا بوتون بؤلگه اهالیسی کورد، ائرمنی، جیوار فارس قووملارینیندا علاقه و باغلانتی دیلی کیمی ایشلهنیر و بو وضعیت ایندیده دوام ائتمکدهدیر و ایندیلیکده ایشآداملاریندان باشقا حتی کورد،ائرمنی،تالش، جیوار فارس و لُر خالقلاریدا تورکجهنی اورتاق باغلانتی دیل کیمی ایشلهدیرلر و البتده بوُ او دئمک دییلکی چون بیر یئرده کوردلر، تورک دیلینی اورتاق دیل کیمی ایشلهدیر تورکدولر بلکه اونلار کورد خالقی اولاراق بو دیلی بیلیرلر، گؤروندویو کیمی پهلویچی یازارلار یا ترجمه ائتمهیی باشارمیرلار ویا بللی هدفلر دوغرولتوسوندا یالنیش ترجمهلرله تاریخی مسائلدن یارارلاناراق، پهلویچیلیک سیستیمینی و نهایتده دیکتاتورلوغون اساسلارینی برکیتمهیه و خارجی استعمارچیلارین آماجلارینا خدمت ائتمهیه چالیشیردیلار، هر حالدا بو حاقدا اصلی مقالهیه باش ووُرولسا آیدینلادیجی اولابیلیر {قایناق: اسلامیتدن .{ اؤنجه تورکلرین تاریخی 158
(آذربایجان سؤزلوگو - 2013؛ اسماعیل جعفرلی)

توركجه - توركجه lüğətdə توركجه ابن حوقلبغدادی sözünün توركجه mənası nədir? توركجه dilindəki ابن حوقلبغدادی sözünün توركجه dilindəki mənasını yuxarıda oxuya bilərsiniz.